7 sai lầm cần tránh khi chơi chứng khoán: Tư duy đầu tư thế nào là đúng?

Theo thống kê tại Trung tâm Lưu ký Chứng khoán tại Việt Nam, tính đến tháng 5/2021, thị trường chứng khoán Việt Nam ghi nhận xấp xỉ 480.500 tài khoản chứng khoán mở mới của các nhà đầu tư trong nước, tăng 20% so với số tài khoản mở mới trong năm 2020. Tuy nhiên không ít nhà đầu tư trong số đó lựa chọn chơi chứng khoán vì nghe theo lời kêu gọi của bạn bè mà không có kiến thức về thị trường. Trong bài viết dưới đây, FinPeace sẽ giúp quý vị nắm được đâu là những sai lầm cần tránh khi chơi chứng khoán mà các nhà đầu tư (đặc biệt là các nhà đầu tư F0) thường gặp phải.

Nhóm lỗi #1: Thiếu hiểu biết khi chơi chứng khoán

1, Thiếu kiến thức về đầu tư & thị trường

Khi chứng khoán dần trở thành một trào lưu, nhiều người bỏ tiền đầu tư vì họ mong muốn những cơ hội sinh lời nhanh chóng thay vì một kênh đầu tư dài hạn, mà không trang bị cho mình những kiến thức cơ bản về thị trường. Điều này biến việc chơi chứng khoán trở thành một ván bài đỏ đen, hoàn toàn dựa vào may rủi mà không thể xác định các vùng mua-bán phù hợp khi thị trường liên tục biến động.

Vì vậy, để có thể đầu tư một cách an toàn và hiệu quả, nền tảng đầu tiên mà mỗi nhà đầu tư cần có là kiến thức về đầu tư (cụ thể, bạn cần nắm vững các phương pháp giao dịch, các công cụ giao dịch) và sự am hiểu về cách thị trường biến động cũng như hoạt động kinh doanh của các doanh nghiệp mà họ định đầu tư tại từng thời điểm cụ thể (năng lực tài chính của doanh nghiệp ra sao, phân tích cạnh tranh, mô hình Canvas…), bởi “phúc bất trùng lai”, không có may mắn nào kéo dài mãi. Nếu không có kiến thức, chắc chắn nhà đầu tư sẽ phải đối diện với tỷ lệ rủi ro vô cùng lớn.

Nhà đầu tư có thể trau dồi kiến thức trong lĩnh vực đầu tư thông qua nhiều cách thức như tham gia các khóa học đầu tư chứng khoán, dành thời gian phân tích báo cáo tài chính của mỗi doanh nghiệp cũng như quan sát các tín hiệu thị trường qua các biểu đồ chứng khoán. Bạn cũng cần chọn lọc và học hỏi kinh nghiệm từ những nhà đầu tư thành công đi trước, từ đó cải thiện năng lực đầu tư của chính bản thân mình.

2, Thiếu sự thấu hiểu bản thân khi đầu tư

Không chỉ cần hiểu năng lực tài chính của bản thân nhà đầu tư cũng cần hiểu mục đích đầu tư của mình là gì. Biết mình là ai, mình cần gì để biết điểm dừng, tránh bị cuốn theo những con sóng thị trường và những ý kiến “phím hàng” không được xác thực từ những người xung quanh.

Một sai lầm thường gặp khác khi chơi chứng khoán là việc chạy theo đám đông mà không hiểu rõ khả năng tài chính cũng như mục tiêu đầu tư của bản thân là gì. Trước khi “xuống tiền”, các nhà đầu tư cần trả lời được những câu hỏi cơ bản:

• “Bạn sẵn sàng dành ra bao nhiêu tiền để chơi chứng khoán?”
• “Khoản tiền để dành này ảnh hưởng như thế nào đến chất lượng cuộc sống hàng ngày của bạn?”
• “Bạn mong muốn đầu tư ngắn hạn hay dài hạn với số tiền này?”

Trả lời những câu hỏi này, nhà đầu tư sẽ xác định được khoảng năng lực tài chính của bản thân, đưa ra quyết định đầu tư thông minh mà không làm ảnh hưởng đến các khoản chi phí thiết yếu khác.

Mỗi nhà đầu tư đều cần phải có trách nhiệm với chính khoản tiền mà bản thân đã đầu tư bằng cách đưa ra quyết định từ chính kiến thức và kinh nghiệm của bản thân mình, thay vì các yếu tố tác động bên ngoài. Đối với các nhà đầu tư F0 chưa có nhiều kinh nghiệm, các bạn có thể bắt đầu từ những khoản vốn đầu tư nhỏ và dần học hỏi từ những bài học của chính bản thân thay vì đặt vận may rủi vào lời nói của người khác.

Nhóm lỗi #2: Tư duy sai lệnh khi chơi chứng khoán

1, Đầu tư chứng khoán là một hình thức làm giàu nhanh

Nhiều nhà đầu tư non trẻ nhìn thấy những người xung quanh chơi chứng khoán và thu về những món lợi nhanh chóng, nhưng trên thực tế, lợi nhuận đến từ việc đầu tư lại không hề dễ dàng như vậy. Lầm tưởng về lợi nhuận từ việc chơi chứng khoán đã khiến rất nhiều người bị “cám dỗ” và đầu tư theo đám đông với tâm lý FOMO. Để có thể thu về một khoản lợi nhuận ổn định và hiệu quả, nhà đầu tư cần chú ý đến việc đầu tư dài hạn với một tỷ suất lợi nhuận đầu tư bền vững. Không ít trường hợp đầu tư theo đám đông với kỳ vọng lợi nhuận lớn trong khoảng thời gian ngắn và chỉ vài tháng sau đã thua lỗ hoàn toàn.

2, Có phương pháp đầu tư luôn đúng

Hiển nhiên, ai chơi chứng khoán cũng muốn đạt tối đa lợi nhuận và hạn chế rủi ro. Tuy nhiên nếu nhà đầu tư chỉ “ăn xổi” mà không sẵn sàng đối mặt với những rủi ro thua lỗ thì điều này sẽ ảnh hưởng không nhỏ đến khả năng tự phát triển kỹ năng đầu tư. Bạn sẽ luôn rụt rè trong việc đưa ra quyết định và không sẵn sàng đối mặt với những vấp ngã.

Nhóm lỗi #3: Lỗi kỹ năng giao dịch

1, Không có kế hoạch giao dịch

Kế hoạch giao dịch là một bản quy tắc xuyên suốt quá trình mua bán cổ phiếu giúp nhà đầu tư xác định được khi nào nên ra quyết định gì, bao gồm các kế hoạch cơ bản như quản trị rủi ro, phân bổ vốn,…

Thông thường, một bản kế hoạch giao dịch cần có:

• Xác lập mục tiêu cá nhân (xác định mục tiêu mua bán)
• Kế hoạch phân bổ vốn (xác định số % vốn định mở vị thế)
• Kế hoạch quản trị rủi ro (xác định điểm dừng lỗ)
• Các quy tắc vào lệnh/thoát lệnh (các phương pháp trading)
• Tổng kết và đánh giá hiệu quả giao dịch (lập bản nhật ký giao dịch)

Các nhà đầu tư chứng khoán khó tránh khỏi sự chi phối của yếu tố cảm xúc. Dẫu bạn có nắm chắc kiến thức đến đâu, trước hàng loạt chỉ báo và những con sóng khó lường, bạn hoàn toàn có thể trở nên lúng túng, khó lòng đưa ra quyết định sáng suốt. Việc tuân thủ kế hoạch giao dịch sẽ giúp nhà đầu tư nâng cao kỷ luật bản thân và tăng khả năng giành chiến thắng trên thị trường.

Vậy, đâu là những hệ quả khi bạn không có kế hoạch giao dịch rõ ràng?

Chơi chứng khoán theo cảm tính, không biết quản lý cảm xúc

Trong giai đoạn chiến tranh Nga – Ukraine vừa qua, liên tục xuất hiện các thông tin gây nhiễu loạn thị trường khiến chỉ số RTSI của Nga giảm 50% giá trị chỉ trong vỏn vẹn 1 tuần. Tuy nhiên sau khi chiến sự hạ nhiệt, thị trường lấy lại sự cân bằng, thông tin rõ ràng hơn, thị trường đã hồi phục lại vùng đỉnh ngay sau 2 tháng tiếp theo.

Câu chuyện này cho thấy, khi tâm lý đám đông đẩy sự bất an của các nhà đầu tư mới lên đến cao trào, họ sẽ rơi vào tình trạng nhiễu loạn thông tin, dẫn đến những quyết định như bán tháo, mua đuổi,… Nhà đầu tư khi chơi chứng khoán cần rèn luyện cho mình một cái đầu “lạnh”, tránh lo lắng bất an khi cảm xúc lên xuống theo thị trường. Một kế hoạch giao dịch rõ ràng sẽ giúp bạn quản lý cảm xúc tốt hơn khi bạn đặt ra những nguyên tắc giao dịch cho bản thân, biết điểm dừng lỗ và tránh xa những điều kiện thị trường không lý tưởng.

Không cắt lỗ khi bình quân giá giảm

Cắt lỗ là giải pháp bán ra các cổ phiếu đang có xu hướng rớt giá hoặc có biến động giảm mạnh để thu hồi vốn. Các nhà đầu tư nên có một mức chịu lỗ nhất định (stop loss), tuy nhiên nên cắt lỗ khi cổ phiếu có giá mua cao hơn giá tại thời điểm đó và khi mức lỗ đã chạm mốc rủi ro.

Việc “gồng lỗ” sẽ tạo dựng cho bạn niềm tin và nuôi hy vọng rằng thị trường sẽ phục hồi, tuy nhiên khi xảy ra rủi ro, bạn có thể bị cháy tài khoản nếu không quản lý tốt việc “gồng lỗ”. Tư duy “sau cơn mưa trời lại sáng” này tương đối nguy hiểm, dễ dàng khiến bạn trở nên thụ động khi ra quyết định và rơi vào bẫy tài chính. Bất cứ nhà đầu tư nào cũng đều cần có kỷ luật trong việc cắt lỗ – chốt lời để hạn chế tối đa thua lỗ.

Mua quá nhiều cổ phiếu giá trị thấp

Nhiều nhà đầu tư mới chơi chứng khoán ưa lượng hơn chất, họ cho rằng việc mua một số lượng lớn những mã cổ phiếu có giá trị thấp mang lại cảm giác sở hữu số lượng cổ phiếu lớn và có lợi nhuận cao hơn. Tuy nhiên trên thực tế, lợi nhuận khi chơi chứng khoán được tính theo phần trăm chứ không phụ thuộc vào số lượng cổ phiếu mà nhà đầu tư sở hữu. Các bạn cần lựa chọn những mã cổ phiếu có tiềm năng tăng trưởng tốt thay vì mua nhiều cổ phiếu có giá trị nhỏ nhưng tiềm năng tăng trưởng kém, thậm chí dậm chân tại chỗ.

2, “Nghiện” giao dịch

“Nghiện” giao dịch là tình trạng nhà đầu tư liên tục mua vào/bán ra các cổ phiếu trong khoảng thời gian ngắn. Đây là hệ quả của việc nhà đầu tư liên tục theo dõi, cập nhật thông tin trên sàn chứng khoán và phản ứng quá nhanh với các biến động thị trường, cùng với cảm giác bồn chồn theo sự lên xuống của giá cổ phiếu trên thị trường. Lúc này, các nhà đầu tư sẽ bị cuốn vào vòng xoáy giao dịch liên tục, cảm giác lên sàn mà không mua/bán cổ phiếu là họ cảm thấy bứt rứt, bất an.

Chứng “nghiện” giao dịch sẽ gây ảnh hưởng tiêu cực đến khả năng chọn lọc thông tin của nhà đầu tư. Không có một chiến lược đầu tư nào có thể thành công khi nhà đầu tư giao dịch quá mức. Theo các chuyên gia phân tích thị trường, việc mua bán liên tục cổ phiếu ngắn hạn có tính rủi ro tương đương với việc đánh bạc. Nhà đầu tư cá nhân cần sáng suốt chọn lọc thông tin và kiềm chế cảm giác vội vã mua đuổi, bán đuổi cho kịp với thị trường.

3, Không có kỹ năng chọn lọc thông tin

Các nhà đầu tư cần rèn cho mình một bộ lọc thông tin chất lượng khi đứng trên thị trường. Thay vì nghe thông tin từ quá nhiều nguồn không xác thực, bạn nên lắng nghe những nhận định từ các chuyên gia chứng khoán, hoặc cập nhật tin tức từ những trang báo uy tín như VietStock, CafeF, The Saigon Times, thậm chí các trang tin thị trường quốc tế như Bloomberg, v.v…

Phương pháp đầu tư phù hợp với người khác, chưa chắc đã dành cho bạn. Trên thị trường có thể xảy ra vô vàn tình huống khác nhau, bạn cần hiểu rõ khả năng và mục tiêu của mình để nhận biết những thông tin nào là phù hợp. Nếu như bạn nghe theo hàng loạt thông tin từ những người xung quanh mà không quan tâm đến tính xác thực, bạn sẽ bị cuốn vào vòng xoáy thua lỗ vì không có kỹ năng chắt lọc thông tin.

Kết luận

Trên đây chỉ là điểm qua 7 sai lầm trong đầu tư cơ bản mà các “chứng sĩ” thường gặp phải, tuy nhiên trên thực tế còn rất nhiều những lỗi sai và những chiếc bẫy tâm lý khác nhau. Việc chơi chứng khoán không chỉ đơn giản là “chơi” mà là một kênh đầu tư đòi hỏi nhà đầu tư phải trau dồi kiến thức và kỹ năng một cách nghiêm túc để có thể tự đứng trên đôi chân của mình thật vững vàng.

Nhằm hỗ trợ cung cấp kiến thức, kỹ năng cũng như các giải pháp tư vấn cho các nhà đầu tư cá nhân, FinPeace mang đến với quý khách hàng chương trình đào tạo gồm 02 khóa học Sideway và ProTrading. Với đội ngũ chuyên gia giàu kinh nghiệm thực chiến trên thị trường, đến với FinPeace, bạn sẽ nhận được sự tư vấn cũng như các giải pháp đào tạo về lĩnh vực đầu tư chứng khoán dựa trên mục tiêu tài chính cá nhân của bạn, từ đó phân bổ tài chính một cách hiệu quả trong cuộc sống hàng ngày và nâng cao kỹ năng đầu tư bền vững cho tương lai.