Đầu tư và Đầu cơ – 5 khác biệt cơ bản mà bạn nên biết

Đầu tư và đầu cơ là hai khái niệm dễ bị hiểu nhầm, nhất là với những người mới bắt đầu quan tâm đến việc quản lý tài chính. Trong thị trường chứng khoán, luôn có các nhà đầu cơ hoạt động bên cạnh các nhà đầu tư, và dù cả hai đều hướng tới mục tiêu lợi nhuận, hai hình thức này cũng có khá nhiều điểm khác biệt. Trong bài viết này, FinPeace sẽ cùng bạn tìm hiểu về hai khái niệm này, những khác biệt cơ bản của hai hình thức này, cung cấp cho bạn thêm kiến thức cần biết để quyết định hình thức đầu tư phù hợp cho bản thân.

Đầu tư và đầu cơ là gì?

Đầu tư là hành động hướng tới mục đích dài hạn, bỏ vốn vào những tải sản mà chủ sở hữu xác định sẽ nắm giữ trong thời gian dài để mong thu lại lợi nhuận lớn hơn trong tương lai. Quá trình này cần sự phân tích về đối tượng đầu tư và sự kỳ vọng vào sự phát triển của đối tượng được đầu tư.

Ví dụ, sau khi nghiên cứu và nghe tư vấn về các mã chứng khoán trên thị trường, Trang quyết định dành 2 triệu mỗi tháng để mua cổ phiếu của doanh nghiệp A trong vòng 2 năm. Lợi nhuận Trang thu được đến từ giá trị thặng dư của cổ phiếu doanh nghiệp A (Tức là Trang kỳ vọng công việc kinh doanh của doanh nghiệp A thuận lợi, giá cổ phiếu tăng và Trang có thể bán ra với giá cao hơn giá mua tại thời điểm 2 năm trước).

Đầu cơ là hành vi tận dụng cơ hội thị trường đi xuống để tích lũy tài sản (cổ phiếu, tiền tệ, hàng hóa, bất động sản…) với số lượng lớn và bán ra sau khi thị trường ổn định lại; hoặc tích sẵn tài sản với giá thông thường và giao dịch bán ra với giá cao hơn khi tài sản khan hiếm để thu lợi. Nhà đầu cơ không quan tâm đến giá trị sản phẩm họ đang nắm giữ, thứ họ quan tâm xu hướng thị trường có đi theo kỳ vọng của họ hay không và bao giờ là thời điểm “vàng”, đủ khan hiếm để bán ra với giá cao nhất. Nói cách khác, đây là hình thức diễn ra trong ngắn hạn, kiếm lời nhờ sự biến động mạnh của thị trường và chênh lệch về giá.

Ví dụ, nhận thấy nhu cầu mua khẩu trang sẽ tăng mạnh trong đợt bùng dịch đầu tiên của COVID-19, nhiều người đã thu mua khẩu trang để bán ra thị trường với mức giá cao gấp đôi, gấp ba để thu lợi nhuận. Lợi nhuận của hành động đầu cơ này đến từ sự chênh lệch giá do sự khan hiếm của thị trường đối với loại hàng hóa đó, người mua sẽ chấp nhận mua với giá cao hơn nhiều, từ đó chủ sở hữu sẽ được lợi.

Trong thị trường chứng khoán, dựa trên kinh nghiệm nhiều năm của bản thân cũng như nghe ngóng diễn biến thị trường, bạn dự đoán rằng nhu cầu mua cổ A sẽ tăng mạnh trong thời gian tới, dẫn tới giá cổ phiếu A sẽ tăng. Do đó, bạn mua vào một lượng lớn cổ phiếu A, đợi khi nhu cầu thị trường tăng lên rồi bán ra với giá cao hơn giá mua vào. Quyết định này cho thấy – là một nhà đầu tư, bạn không quan tâm đến việc doanh nghiệp A sẽ phát triển dài hạn như thế nào, mà chỉ quan tâm đến việc bạn có thể bán cổ phiếu A ra thị trường với giá bao nhiêu vào một ngày trong tương lai gần.

Đầu tư có gì khác với đầu cơ?

Cả hai hình thức này đều hướng đến mục đích tạo lợi nhuận cho chủ sở hữu tài sản. Tuy nhiên giữa hai hình thức này cũng tồn tại những điểm khác biệt rõ rệt.

Về thời gian giữ tài sản để kiếm lời, đầu tư diễn ra trong thời gian dài, thường là 5 – 10 năm, còn đầu cơ thường chỉ xảy ra trong một giai đoạn ngắn.

Về mức độ rủi ro, đầu tư có mức độ rủi ro thấp hơn, tuy nhiên lợi nhuận cũng thấp hơn so với đầu cơ. Đầu cơ đem đến tiềm năng lợi nhuận lớn nhưng đi kèm với đó là phần trăm rủi ro cao. Đôi khi lợi nhuận tiềm năng ấy lớn đến mức khiến cho nhà đầu tư bất chấp rủi ro cao để thực hiện.

Về yếu tố ảnh hưởng đến việc ra quyết định, nhà đầu tư thường không quá bị ảnh hưởng bởi xu hướng thị trường tại thời điểm đó mà tập trung vào giá trị tiềm năng của sản phẩm họ đang nắm giữ, nghiên cứu về báo cáo tài chính, tình hình kinh doanh của đối tượng đầu tư để ra quyết định mua. Trong khi đó, sự thành bại của đầu cơ lại dựa nhiều vào biến động giá, vì vậy việc quyết định xuống tiền hay thu hồi vốn thường rất nhanh chóng, dứt khoát khi có những dấu hiệu của sự biến động thị trường.

Về vốn, bởi quyết định không dựa vào sự lên xuống ngắn hạn của thị trường, nhà đầu tư có thể bắt đầu đầu tư bất cứ khi nào họ mong muốn, với nguồn vốn nhỏ và tích lũy dần theo thời gian. Trong khi đó, để thúc đẩy xu hướng thị trường theo ý họ mong muốn, nhà đầu cơ thường phải bỏ ra một nguồn vốn lớn để mua vào, thậm chí nhiều người đi vay mượn để có vốn đầu cơ.

Về rủi ro, nhà đầu tư có thể mất kiên nhẫn khi lợi nhuận không đạt kì vọng trong thời gian đầu, đặc biệt khi so sánh với tiềm năng lợi nhuận đột phá và nhanh chóng mà hình thức đầu cơ có thể mang lại. Còn rủi ro tiềm tàng là nhà đầu cơ là không thể luôn dự đoán được thị trường, với những tài sản có tính thanh khoản không cao như nhà đất, họ có thể phải đối mặt với tình trạng bị “chôn vốn” – tức là vừa không bán được với giá cao như kì vọng, vừa không xoay vòng được vốn để tiếp tục đầu cơ.

Hiểu về những khác biệt cơ bản giữa hai hình thức này thông qua bảng dưới đây:

3. Nên chọn đầu tư hay đầu cơ?

Câu trả lời là còn tùy vào phong cách của người ra quyết định và mục tiêu họ hướng tới. Không có hình thức nào tốt nhất, chỉ có hình thức phù hợp nhất. Khi cân nhắc giữa 2 hình thức, bạn nên xem xét đến những yếu tố tự thân như nguồn vốn, kiến thức, kinh nghiệm và phong cách ra quyết định của mình để có thể chọn hình thức phù hợp.

Đầu cơ sẽ phù hợp với những người ưa mạo hiểm, chấp nhận mức độ rủi ro cao trong thị trường mà họ đang nhắm đến. Họ cần có kiến thức và thời gian nghiên cứu về thị trường, cũng như sự nhanh nhạy trong việc nắm bắt và dự đoán xu hướng tiêu thụ hàng hóa. Theo FinPeace, hình thức yêu cầu nhiều kinh nghiệm thực tế này không thích hợp với người mới.

Trái lại, hình thức đầu tư phù hợp với những người có tính cách thận trọng, kiên nhẫn và có tầm nhìn dài hạn. Bởi độ rủi ro thấp hơn, những kiến thức cần có cũng dễ tự học hơn, sẽ phù hợp với đa số mọi người.

Lợi nhuận luôn đi kèm với rủi ro, đừng để cái bẫy “làm giàu nhanh” khiến bạn dùng tiền của mình sai cách. Nhà đầu cơ không phải lúc nào cũng có thể thu về lợi nhuận cao vọt, nhà đầu tư cũng không luôn luôn ở thế an toàn. Dù tham gia bất cứ hình thức nào, bạn cũng chỉ có thể hạn chế rủi ro bằng cách tự trang bị thật nhiều kiến thức và lựa chọn những gì phù hợp nhất với nguồn lực bản thân.

Trong các khoá học của mình, FinPeace cũng luôn nhấn mạnh với các học viên rằng, điều quan trọng nhất khi tham gia thị trường dưới 2 hình thức này không chỉ là việc bạn có kiếm được lợi nhuận khổng lồ từ “phi vụ” của mình hay không, mà là mọi quyết định bạn đưa ra, mọi tài sản bạn nắm giữ đều phải khiến bạn hài lòng, hạnh phúc. Suy cho cùng, đầu tư hay đầu cơ cũng chỉ là một cách để bạn chạm đến trạng thái bình an tài chính mà bất cứ ai cũng mong muốn.