Đầu tư chứng khoán đang ngày càng trở nên phổ biến. Theo số liệu từ VnExpress, thị trường chứng khoán Việt Nam hiện có 4,98 triệu tài khoản đang giao dịch, trong đó, 98,9% là các nhà đầu tư cá nhân.
Vậy nếu bạn muốn học cách chơi chứng khoán cho người mới bắt đầu, bạn cần biết những gì? Dưới đây là những thông tin cơ bản mà FinPeace muốn chia sẻ cùng bạn.
1, Những điều cần biết khi học cách chơi chứng khoán cho người mới bắt đầu
Trước khi đổ tiền học cách chơi chứng khoán cho người mới bắt đầu, bạn cần biết những thông tin nền tảng nhất về đầu tư chứng khoán, từ đó xác định mức độ phù hợp và định hướng đầu tư của bản thân.
Đầu tư chứng khoán là gì?
Chứng khoán là một bằng chứng xác nhận sự sở hữu hợp pháp của người sở hữu đó với tài sản hoặc phần vốn của công ty hay tổ chức đã phát hành.
Cụ thể, các tập đoàn/ công ty sẽ phát hành chứng khoán để huy động nguồn vốn từ thị trường. Khi bạn mua chứng khoán của một doanh nghiệp, bạn đang mua một phần quyền sở hữu doanh nghiệp đó. Khi doanh nghiệp hoạt động tốt, bạn sẽ được chia sẻ lợi nhuận từ doanh nghiệp đó.
Theo Luật Chứng khoán 2019, chứng khoán bao gồm các loại sau:
– Cổ phiếu, trái phiếu, chứng chỉ quỹ;
– Chứng quyền, chứng quyền có đảm bảo;
– Chứng khoán phái sinh;
– Các loại chứng khoán khác do Chính phủ quy định.
Đặc điểm của đầu tư chứng khoán
Về bản chất, đầu tư chứng khoán có 03 đặc điểm chính như sau:
- Tính thanh khoản: Hiểu đơn giản, thanh khoản chứng khoán là khả năng chuyển đổi từ tiền mặt thành chứng khoán và ngược lại. Tính thanh khoản chứng khoán càng cao thì thị trường càng năng động. Trong các loại hình chứng khoán, cổ phiếu là hình thức có tính thanh khoản cao nhất.
- Tính rủi ro: Chứng khoán là một loại hình đầu tư có rủi ro. Dù bạn có kinh nghiệm nhiều đến đâu, bạn bao giờ có thể đảm bảo rằng bạn sẽ luôn thắng. Rủi ro trong đầu tư chứng khoán có thể chia làm hai nhóm: rủi ro hệ thống (do các sự kiện ảnh hưởng đến toàn bộ thị trường chứng khoán như chiến tranh thương mại, thảm hoạ…) và rủi ro cụ thể (chỉ ảnh hưởng đến một ngành hoặc một nhóm công ty nhất định như công ty bị tung tin xấu, công ty vướng phải vấn đề pháp lý,…)
- Tính sinh lợi dựa trên sự biến động về giá: Bất cứ ai khi quyết định đầu tư chứng khoán cũng có kỳ vọng sinh lời trong tương lai. Lợi nhuận từ đầu tư chứng khoán thông thường đến từ chênh lệch giá mua và giá bán. Ngoài ra, nhà đầu tư có thể thu được lợi nhuận từ việc nhận cổ tức hay trái tức.
Phân loại các nhà đầu tư chứng khoán
Nhà đầu tư trên thị trường chứng khoán là những tổ chức, cá nhân tiến hành việc mua và bán chứng khoán trên thị trường chứng khoán nhằm mục đích sinh lời.
Có rất nhiều cách phân loại các nhà đầu tư chứng khoán. Trong bài viết này, FinPeace giới thiệu với bạn cách phân loại dựa trên tính chất của hoạt động đầu tư:
- Nhà đầu tư chứng khoán chuyên nghiệp: Là những cá nhân/ tổ chức coi việc đầu tư chứng khoán là hoạt động kinh doanh thường xuyên của mình. Nhà đầu tư chứng khoán chuyên nghiệp thường là các ngân hàng thương mại, công ty tài chính, công ty cho thuê tài chính, tổ chức kinh doanh bảo hiểm, tổ chức kinh doanh chứng khoán.
- Nhà đầu tư chứng khoán nghiệp dư: Là những nhà đầu tư thực hiện việc mua và bán chứng khoán một cách không chuyên nghiệp. Phần lớn nhà đầu tư không chuyên thường là các cá nhân, họ tự phân tích và đưa ra các quyết định đầu tư của mình.
Đặc điểm của thị trường chứng khoán
Trước khi học cách chơi chứng khoán cho người mới bắt đầu, bạn cần có một chút thông tin cơ bản về thị trường chứng khoán. Cụ thể, bạn cần hiểu về cách vận hành, bản chất của thị trường, cách thức giao dịch,…
Dưới đây là một số gợi ý của FinPeace để bạn có thể tìm hiểu thêm:
- Thị trường chứng khoán được chia làm 2 loại: Thị trường sơ cấp và thị trường thứ cấp
- 3 sàn chứng khoán phổ biến tại Việt Nam là: sàn HSX, sàn HNX và sàn Upcom
- Khung giờ giao dịch của thị trường chứng khoán: Buổi sáng từ 9h00 đến 11h30 và buổi chiều từ 13h00 đến 15h00 từ thứ hai đến thứ sáu hàng tuần. Thị trường không hoạt động vào ngày lễ, ngày nghỉ theo đúng quy định nhà nước.
- Ba cách thức đầu tư chứng khoán phổ biến: Tự đặt lệnh mua/bán thông qua các sàn giao dịch, đầu tư chứng khoán qua các ứng dụng trên điện thoại, đầu tư qua các công ty hoặc nhà môi giới
2, Cách chơi chứng khoán cho người mới bắt đầu – 6 bước lập kế hoạch hiệu quả
Khi bạn tìm hiểu về cách chơi chứng khoán cho người mới bắt đầu, bạn sẽ nhận ra rằng không quá khó khăn để có thể tự tay thực hiện giao dịch chứng khoán đầu tiên. Có rất nhiều bài viết, video, nền tảng hỗ trợ bạn làm được điều này ngay ngày hôm nay. Thế nhưng, làm thế nào để việc đầu tư chứng khoán của bạn được bài bản, có hệ thống và hiệu quả nhất, FinPeace gợi ý bạn lần lượt đi qua 6 bước dưới đây.
Bước 1. Xác định mục đích đầu tư
Xác định mục tiêu và lí do vì sao bạn đầu tư là bước đầu tiên của việc xây dựng chiến lược đầu tư. Nếu bạn đang không chắc chắn về mục tiêu của mình, bạn có thể:
- Đầu tiên, hãy xem xét tình hình tài chính của bạn, ví dụ như thu nhập hiện tại, các kế hoạch lớn, những khoản nợ và thời điểm nghỉ hưu dự kiến.
- Tiếp theo, hãy tự hỏi mình những câu hỏi: Bạn muốn đầu tư dài hạn hay ngắn hạn? Bạn có đang tiết kiệm tiền để mua nhà không? Bạn có đang muốn xây một kế hoạch hưu trí ổn định về tài chính?… Tất cả những giả định này sẽ vạch ra con đường rõ ràng hơn cho kế hoạch đầu tư của bạn.
Cuối cùng, đầu tư cũng giống như cuộc đời, luôn tồn tại rủi ro và bạn có thể mất tiền dễ dàng như cách bạn kiếm được chúng. Cân nhắc khẩu vị rủi ro cá nhân – tức là mức độ rủi ro bạn có thể chấp nhận được dựa trên tình hình tài chính và quan niệm của bạn về rủi ro là điều cần thiết để đảm bảo sức khỏe tài chính và tinh thần của bạn. Sau đó, tuỳ theo kế hoạch của bản thân, bạn đặt ra được các mục tiêu đầu tư cho riêng mình.
Bước 2. Xác định ngân sách/ nguồn vốn cho đầu tư
Sau khi đã đặt được những mục tiêu, bước số 2 là lúc bạn xem xét lại ngân sách của mình. Dưới đây là một số đầu mục cơ bản bạn cần xem xét:
- Thu nhập sau thuế: Thẳng thắn ghi nhận mức thu nhập sau khi trừ đi các khoản thuế sẽ giúp bạn nhận biết rõ tình hình nguồn thu thực của mình, từ đó ngân sách đặt ra cũng thực tế và khả thi hơn.
- Chi tiêu: Những khoản chi phí cố định hàng tháng của bạn là gì? Mỗi tháng bạn để dành được bao nhiêu tiền sau khi chi trả tất cả những khoản đó? Có khoản chi nào cắt bỏ hoặc giảm bớt được không?
- Tổng các khoản nợ: Hiện tại bạn có bao nhiêu món nợ? Chúng đến từ những nguồn nào? Với số tiền còn dư mỗi tháng, bạn sẽ mất bao lâu để trả nợ? Bạn muốn mình sẽ trả xong nợ trong bao lâu?
- Tài sản ròng: Tài sản ròng là tổng giá trị tài sản của bạn (tiền, nhà, xe, tài sản đầu tư,…) trừ đi các khoản nợ phải trả. Con số này cho bạn thấy bức tranh toàn cảnh về tình hình tài chính của mình.
- Mục tiêu tài chính: Như đã đề cập phía trên, mục tiêu tài chính đúng sẽ là thứ điều khiển tiền của bạn đi đúng hướng.
- Khẩu vị rủi ro: Bạn thấy mình có thể chịu đựng được mức rủi ro là bao nhiêu? Tính toán khẩu vị ro sẽ giúp bạn nhận biết rõ khả năng chấp nhận mất mát của mình, từ đó lựa chọn được phương án đầu tư phù hợp.
- Thời gian: Bạn có bao lâu để đạt được mục tiêu tài chính của mình? Xác định được quỹ thời gian giúp bạn xác định được thời điểm, cũng như phương thức đầu tư phù hợp với mong muốn và ngân sách của bạn.
- Thời điểm nghỉ hưu dự kiến: Ví dụ, nếu bạn có 30 năm để tiết kiệm cho việc nghỉ hưu, bạn có thể tính toán xem mỗi tháng trong 30 năm ấy bạn cần để dành bao nhiêu cho kì hưu trí của mình. Khi đã chia nhỏ được mục tiêu cho từng tháng, hãy đảm bảo rằng bạn có đủ khả năng thực hiện và ngân sách đó đang giúp bạn đạt được những mục tiêu của mình.
Sau khi cân nhắc tất cả những yếu tố này, bạn sẽ xác định được khoản tiền bạn đã có/ số tiền nhàn rỗi mới tháng để bạn dành cho việc đầu tư. Khoản tiền dành cho đầu tư nên được tách bạch, không ảnh hưởng gì đến các khía cạnh quan trọng khác trong cuộc sống. Đồng thời, chúng tôi cũng khuyến nghị bạn không nên vay tiền để đầu tư.
Bước 3. Làm quen với các dạng chứng khoán khác nhau
Để học cách chơi chứng khoán cho người mới bắt đầu, bạn cần dành thời gian nghiên cứu các loại hình đầu tư. Có nhiều lựa chọn khác nhau khi bước vào thị trường đầu tư chứng khoán, kèm với đó là rất nhiều thông tin, kiến thức cần tìm hiểu. Hiện nay trên thị trường chứng khoán, bạn có thể cân nhắc tìm hiểu và lựa chọn những dạng chứng khoán như:
- Cổ phiếu
- Trái phiếu
- Chứng chỉ quỹ mở
- Chứng chỉ quỹ ETF
- Quỹ chỉ số (Index Fund)
Trước khi quyết định “xuống tiền”, bạn cần nắm rõ bản chất, hiểu được rủi ro và khả năng sinh lời của từng sản phẩm. Bạn có thể lựa chọn nhiều sản phẩm đầu tư và phân bổ chúng trong danh mục tùy theo nguồn lực và mục tiêu của bạn. Việc này góp phần hạn chế rủi ro khi không bỏ hết trứng vào một rổ, tuy nhiên, mọi lựa chọn đều cần dựa trên hiểu biết của bạn về khả năng của bản thân và sản phẩm đó.
Bước 4. Xác định chiến lược đầu tư
Khi học cách chơi chứng khoán cho người mới bắt đầu, điều quan trọng bạn cần cân nhắc khi xác định chiến lược đầu tư cho mình là mục tiêu tài chính, khẩu vị rủi ro, thuế suất và nguồn lực (kiến thức, kinh nghiệm, thời gian,…) của bạn. Dựa vào những yếu tố này, bạn có thể xác định được mình sẽ phù hợp với chiến lược đầu tư nào trong hai hướng tiếp cận phổ biến dưới đây:
- Đầu tư ngắn hạn: Đầu tư chứng khoán ngắn hạn còn được biết đến như một hình thức đầu tư lướt sóng. Nhà đầu tư mua bán và nắm giữ các tài sản trong thời gian tương đối ngắn, từ 1 tháng, 3 tháng, 6 tháng hoặc tối đa 1 năm. Nhà đầu tư có thể mua vào khi giá rẻ và bán ra khi giá cao chỉ trong thời gian ngắn để thu được lợi nhuận. Việc cắt lỗ cũng được thực hiện nhanh chóng ngay khi giá chứng khoán có dấu hiệu đi xuống. Ưu điểm của hình thức này là nhà đầu tư có khả năng thu hồi vốn nhanh chóng, dễ dàng đa dạng danh mục đầu tư. Nhược điểm là vì thị trường biến động liên tục, đầu tư ngắn hạn có mức độ rủi ro cao. Đồng thời, nếu theo đuổi chiến lược đầu tư ngắn hạn, bạn sẽ cần dành rất nhiều thời gian để quan sát sự lên xuống của thị trường, từ đó đưa ra những quyết định phù hợp.
- Đầu tư dài hạn: Đầu tư chứng khoán dài hạn là việc mà nhà đầu tư mua vào và nắm giữ các loại cổ phiếu, trái phiếu, tín phiếu và các giấy tờ có giá khác trong dài hạn (thông thường là 3-5 năm, thậm chí có thể đến tận 10 năm). Ưu điểm đầu tiên của chứng khoán dài hạn là rủi ro thấp, nhà đầu tư dài hạn không chịu nhiều tác động từ các diễn biến ngắn hạn. Đồng thời, lợi nhuận cũng được đảm bảo trong một khoảng thời gian dài. Tuy nhiên, người chơi chứng khoán cần đảm bảo nắm giữ tài sản trong một khoảng thời gian khá lâu.
Bước 5. Lập tài khoản và bắt đầu giao dịch
Sau khi lựa chọn được chiến lược đầu tư, điều tiếp theo bạn cần làm là tạo tài khoản và bắt đầu giao dịch. Có tài khoản trong tay, bạn hoàn toàn có thể tự mình giao dịch, hoặc tìm giúp đỡ từ các chuyên gia tư vấn đầu tư chứng khoán.
Hiện nay, việc mở tài khoản chứng khoán trực tuyến là tương đối dễ. Các công ty chứng khoán đều có đội ngũ chuyên viên hướng dẫn chi tiết cho nhà đầu tư mới, nên bạn sẽ không gặp nhiều khó khăn ở bước này. Với người mới bắt đầu, bạn cũng có thể sử dụng các ứng dụng đầu tư tài chính – nơi việc đầu tư được đơn giản hóa thành các thao tác dễ hiểu, dễ thực hiện cho người dùng.
Bước 6. Quản lý danh mục đầu tư chứng khoán
Bước cuối cùng là bắt đầu quản lý danh mục đầu tư của bạn.
Khi bắt đầu thực hiện mua bán, đó là lúc tiền của bạn thực sự được đầu tư. Nhưng không dừng lại ở đó, sẽ có lúc bạn muốn điều chỉnh hoặc thêm/ bớt danh mục đầu tư của mình. Để thuận tiện cho việc điều chỉnh này, hãy cân nhắc đến việc dành ra một khoản đầu tư định kì mỗi tháng. Bạn cũng có thể tái đầu tư bất kì khoản lãi hoặc cổ tức bạn nhận được cho những danh mục đầu tư mới mà bạn kì vọng sẽ tăng trưởng tốt trong tương lai. Trong các khoá học tại FinPeace, tuỳ theo tính cách và nhu cầu từng khách hàng, chúng tôi thường hỗ trợ tư vấn các nhà đầu tư trong việc tối ưu hoá danh mục đầu tư của mình.
3, 3 nhóm lỗi thường gặp ở người chơi chứng khoán
Anh Nguyễn Tuấn Anh – Founder FinPeace, người đã có hơn 20 năm hoạt động trên thị trường chứng khoán, đã gọi tên 3 nhóm lỗi phổ biến ở người chơi chứng khoán. Cách chơi chứng khoán cho người mới bắt đầu có thể được gợi ý ngay trong những nhóm lỗi này.
Lỗi 1: Thiếu hiểu biết về bản thân
Sự thiếu hiểu biết về bản thân khi học cách chơi chứng khoán cho người mới bắt đầu được thể hiện qua 3 dấu hiệu sau đây:
- Thiếu hiểu biết về năng lực tài chính bản thân mình: Bạn sẵn sàng bỏ ra bao nhiêu tiền để đầu tư chứng khoán? Khoản tiền dành để đầu tư này có ảnh hưởng như thế nào đến chất lượng cuộc sống hàng ngày của bạn? Với khoản tiền này, bạn mong muốn đầu tư ngắn hạn hay dài hạn? Đây là 3 câu hỏi quan trọng mà không phải người chơi chứng khoán nào cũng nhận biết rõ.
- Thiếu hiểu biết về mục tiêu đầu tư: Nếu như không có mục tiêu rõ ràng, bạn sẽ không bao giờ biết điểm dừng và sẽ cứ mãi quanh quẩn trong vòng quay lên xuống của thị trường chứng khoán.
- Thiếu hiểu biết về hành động: Rất nhiều nhà đầu tư có thói quen hỏi người khác, chờ người khác “phím” cho vài mã chứng khoán, và cứ thế đầu tư theo. Mọi quyết định đầu tư đều xuất phát từ các cơ hội bên ngoài, chứ không phải từ kiến thức, nguồn lực, kinh nghiệm,… ở bên trong. Về cách chơi chứng khoán cho người mới bắt đầu, hãy bắt đầu với những khoản đầu tư nhỏ và rút kinh nghiệm từ thực tiễn, thay vì hỏi kết quả từ một người khác.
Lỗi 2: Chưa biết quản lý cảm xúc khi đầu tư
Quản lý cảm xúc cũng là một khía cạnh quan trọng khi bạn học cách chơi chứng khoán cho người mới bắt đầu. Warren Buffett đã từng nói: “Hãy tham lam khi thị trường sợ hãi, hãy sợ hãi khi thị trường tham lam”. Nhưng rất nhiều nhà đầu tư thường sợ hãi khi cả thị trường sợ hãi, tham lam khi cả thị trường tham lam, mặc cho kế hoạch đầu tư của mình là gì, nguyên tắc đầu tư của mình ra sao.
Trong đó, 5 bẫy tâm lý tưởng gặp là: bẫy “bầy đàn”, bẫy “định kiến”, bẫy thông tin, bẫy quá khứ, bẫy nghiện giao dịch.
Đọc thêm bài viết: Nhận diện 5 bẫy tâm lý giao dịch thường gặp trong chứng khoán
Lỗi 3. Lỗi chủ quan coi thường
Khi đầu tư thắng lợi một số giao dịch, nhà đầu tư sẽ còn có cảm giác của người chiến thắng, và hình thành tâm lý “cách làm của tôi là số một”. Thế nhưng, cách thức để đưa bạn đến thành công ở thời điểm hiện tại, chưa chắc đã đưa bạn đến những thành công tiếp theo.
Tâm lý chủ quan coi thường có thể che mờ lý trí khi bạn phân tích thị trường. Nhà đầu tư khi quá tự tin thường sẽ không quan trọng việc đa dạng hóa danh mục, cố chấp bám trụ vào triết lý đầu tư của mình mà không thích nghi với những chuyển động của thị trường.
4. Những câu hỏi phổ biến nhất về cách chơi chứng khoán cho người mới bắt đầu
Về cách chơi chứng khoán cho người mới bắt đầu, FinPeace thường nhận được những câu hỏi như sau:
Người mới bắt đầu nên học chơi chứng khoán ở đâu?
Có rất nhiều cách thức để học cách chơi chứng khoán cho người mới bắt đầu. Bạn có thể đặt những bước chân đầu tiên bằng việc tìm hiểu những khái niệm cơ bản trong đầu tư (như chúng tôi có liệt kê ở phần đầu bài viết), thử giao dịch với số vốn rất nhỏ để hiểu cách thức vận hành của thị trường,… Sau đó, bạn có thể tham khảo các khoá học đầu tư bài bản, chuyên sâu để được hệ thống kiến thức, học hỏi kinh nghiệm từ những nhà đầu tư chuyên nghiệp, từ đó xác định được kế hoạch và phương pháp giao dịch phù hợp với bản thân mình. Khoá học ProTrading của FinPeace là khóa học toàn diện về đầu tư chứng khoán, giúp học viên tối ưu hóa và lập kế hoạch giao dịch bằng việc học từ các trader chuyên nghiệp hàng đầu thị trường.
Cần bao nhiêu vốn để bắt đầu đầu tư chứng khoán?
Nhiều người nghĩ rằng phải có thật nhiều tiền mới có thể bắt đầu. Thế nhưng, bạn có thể bắt đầu với số vốn cực nhỏ. Nếu như hàng tháng đều đặn bạn có một khoảng thừa ra khoảng một triệu, bạn đã có thể bắt đầu đầu tư theo phương pháp đầu tư hệ thống Systematic Investment Plan.
Đâu là phương pháp đầu tư chứng khoán hiệu quả nhất?
Không có phương pháp đầu tư nào là hiệu quả nhất, chỉ có phương pháp đầu tư phù hợp nhất với phong cách và mục tiêu tài chính của bạn. Để tìm ra được phương pháp đầu tư phù hợp nhất, bạn có thể thử nghiệm và học hỏi từ kinh nghiệm của chính mình. FinPeace gợi ý bạn tìm hiểu sơ bộ về hai phương pháp: phân tích cơ bản, và phân tích kỹ thuật để hiểu hơn về câu hỏi này.
Làm thế nào để lựa chọn được cổ phiếu chất lượng khi bắt đầu đầu tư?
Để lựa chọn được cổ phiếu chất lượng, bạn cần có sự phân tích thông tin về cổ phiếu đó. Nếu bạn đi theo phương pháp phân tích cơ bản, bạn sẽ đánh giá các chỉ số hoạt động của doanh nghiệp như doanh thu, lợi nhuận, mô hình kinh doanh, đội ngũ quản trị doanh nghiệp,… Nếu bạn đi theo phương pháp phân tích kỹ thuật, bạn sẽ sẽ sử dụng các chỉ số, biểu đồ, mô hình để xem xét các biến động cung – cầu của cổ phiếu, từ đó dự đoán về những thay đổi về giá và khối lượng giao dịch trong thời gian tới. Để hỗ trợ tốt nhất các nhà đầu tư, đội ngũ phân tích kỹ thuật của FinPeace đã xây dựng gói thông tin StockPicks – cung cấp thông tin về thị trường và đề xuất những cổ phiếu nên đầu tư. Đây đều là những thông tin được phân tích kịp thời – dễ hiểu – đa chiều & thực tế, mở rộng cơ hội đầu tư cho nhà đầu tư trên thị trường chứng khoán
